Het landschap als inspiratie

Vanuit het concept ‘samen (t)huis’ hebben we gekeken hoe we mensen hier een huis en een thuis konden geven. Hoe kun je een vreemde omgeving toch eigen maken was daarbij een centrale opgave. Wij vonden het eerste deel van de oplossing in het concept voor het interieur. Alle bewoners komen uit de omgeving van Alphen a/d Rijn en het landschap vormde dus eigenlijk ook het collectief geheugen van de bewoners. Dit uitgangspunt namen we als inspiratie en vormde het concept.

Daarnaast vormde het thema landschap ook een mooie verbinding met de algehele opzet van Rietveld. Door deze opzet ontstond er veel ruimte voor groen in de binnentuin. Het landschap in het gebouw en het landschap vertaald in het interieur zorgen voor een integraliteit in het gebouw.

Zintuigelijke beleving en ondersteuning

We analyseerden de verschillende (kenmerkende) landschappen rondom Alphen en koppelden deze aan onze zintuigen; zicht, gehoor, tast en geur. De landschappen werden vertaald in kleuren, texturen, materialen, geuren, geluiden en beelden. Dit om de zintuigelijke beleving van ruimte te ondersteunen.

We zijn over het algemeen vrij visueel ingesteld, maar juist voor mensen met dementie worden (zijn) de andere zintuigen ook heel belangrijk. De kwaliteit van de waarneming van het oog neemt af en juist elementen als geur en tast worden belangrijker. Zo is geur bijvoorbeeld rechtstreeks verbonden met het brein. Daar waar de andere zintuigen nog een filter hebben voor de waarneming in het brein terecht komt, heeft geur dat niet. Daardoor is het een heel sterke waarneming voor herkenning en herinnering. En zo wordt ook de tast steeds belangrijker. Na mate we minder mobiel en hulpmiddel afhankelijk wordt, is de directe ruimte om ons heen steeds belangrijker. De diversiteit in gevoel (tactiliteit en materialen) wordt dan van wezenlijk belang. Daar hebben we in dit ontwerp dan ook sterk op ingezet.

Spelen met zicht

Het veranderen van de waarneming en met name het zicht kan ook in het voordeel worden ingezet. Binnen de woningen van Rietveld was er een veelheid aan deuren in de gangen. Niet alleen waren er deuren van de eigen appartementen. Ook waren er deuren van sanitair, begingen, badkamers en tussendeuren naar de naastgelegen woning. Zeker deze laatste deuren, maar ook die van bergingen zijn niet voor bewoners toegankelijk. Maar voor iemand met dementie is er niets zo vervelend als deuren die op slot zijn, waarbij je niet weet waarom ze op slot zijn, je graag erdoor heen wilt, maar dat dus niet kan. Dat kan agitatie, onrust en verwarring opwekken. Wat extra zorgdruk geeft.

Om dat te proberen om te voorkomen hebben we met de volgende strategie gewerkt:

1)    deuren van appartementen krijgen een duidelijke, contrasterende kleur

2)    deuren van bergingen en tussendeuren krijgen exact de kleur van de wand (ook de kozijnen)

3)    deuren van badkamers en sanitair blijven wit

Belevingswand

Al eerder spraken we over het prikkelen van de zintuigen en het inzetten van het concept van het landschap hiervoor. Dit in combinatie met (zoals ook in de Koekoek onderzocht) oriëntatie in de ruimte en het vinden van een eigen kamer maakte dat we tot het ontwerp van een belevingswand kwamen. Een modulair systeem bestaande uit verschillende elementen. Bij de eigen kamers was er een kleine vitrine met magneetbord voor eigen spullen en herkenning. Verder ontwierpen we modules met materialen, texturen, kleuren en foto’s/ beelden van de landschappen. Ook geur en geluid zouden hierin opgenomen kunnen worden. Opnieuw viel er zo veel te beleven in de gangen en wordt beweging ondersteund en gemotiveerd.

Kleuren en materialen

Ieder landschap is aandachtig vertaald naar kleuren en materialen. Daarbij is nauwkeurig gekeken naar de contrasten van wanden, vloeren maar ook van meubilair ten opzichte van wanden. Ook de keukens zijn volledig mee ontworpen in dit geheel.

Ons doel was daarbij dat zonder direct zicht van een landschap, een woonkamer wel de beleving van het landschap mee zou moeten geven. Dat is dan ook wat we nog steeds meekrijgen vanuit nazorg en navraag. De landschappen maken woongroepen herkenbaar en geven ze een eigen sfeer en identiteit. Maar daarbij ook kader en ruimte voor eigen invulling en aanvulling.

Precies ook het doel; wij creëren een basis, maar de bewoners en de zorg krijgen de ruimte om een woning eigen en persoonlijk te maken. Daarbij motiveren we ook prikkels toe te voegen wanneer dat nodig blijk. Wij zorgen voor een basisniveau, maar er is ruimte voor aanpassing.

Innovatieve zorg

Net als de Koekoek is Rietveld veelvuldig gepubliceerd. Daarnaast is het project door kenniscentrum wonen – zorg van Aedes Actiz opgenomen in een sessie over 10 nieuwbouwprojecten genaamd ‘zorgvastgoed met toekomst’.